Termin “scam” pochodzi od angielskiego słowa “scam”, które tłumaczy się jako “oszustwo”.

Pierwotnie oszuści byli definiowani jako ci, którzy wyłudzali pieniądze poprzez rozmowy telefoniczne i e-maile. Oszustwa kryptowalutowe to schematy oszustw, w których waluta cyfrowa lub pieniądze fiat są kradzione poprzez wykorzystanie zaufania ich właścicieli.

Oszuści nie powinni być myleni z hakerami, którzy włamują się do portfeli kryptowalutowych i kradną środki użytkowników. Z kolei oszuści przekonują ofiarę do samodzielnego przelania środków.

Jakie są rodzaje scamów (oszustw)?

Oszuści ciągle tworzą nowe sposoby oszustwa, ale istnieje kilka podstawowych schematów.

Naśladowanie znanych projektów i osób

Klasycznym rodzajem oszustwa jest wyłudzenie w przebraniu znanej osoby lub firmy na portalach społecznościowych, lub YouTube. Zazwyczaj sieć społecznościowa lub konto jest zakładane w imieniu znanej osoby, która jest związana z jakimś znanym projektem kryptowalutowym.

Następnie w ich imieniu ogłaszana jest “kampania promocyjna” lub “darmowy” giveaway kryptowalutowy. Aby wziąć w nim udział, trzeba “tylko” przelać niewielką ilość kryptowaluty na wskazany adres. W zamian fałszywe konto obiecuje “zwrot” większej kwoty. Po wysłaniu kryptowalut oszuści ukrywają się.

Ponadto często publikują na YouTube fałszywe “transmisje na żywo” z nagranych wcześniej wywiadów, na które nakładają swój adres do odbioru kryptowalut. Filmy te są promowane w sieciach reklamowych na stronach z pirackimi treściami.

Piramida

Najbardziej znany rodzaj scamu, który przeniósł się do branży kryptowalutowej również z tradycyjnej branży finansowej. Każdy schemat piramidalny (termin “schemat Ponziego” jest często używany w społeczności kryptowalut) jest zbudowany na obietnicy dużych i szybkich zwrotów z inwestycji uczestników.

W rzeczywistości założyciele piramidy nie wykonują żadnej realnej pracy. Jeśli wypłacają dochody, to tylko nielicznym deponentom i tylko kosztem nowych uczestników. W końcu organizatorzy schematu przywłaszczają sobie oszczędności i piramida upada.

Założyciele wielu nowoczesnych piramid finansowych często naśladują produkty inwestycyjne w kryptowalutach, ponieważ cena niektórych popularnych monet rośnie znacznie szybciej niż klasyczne instrumenty finansowe.

Exit scam

Exit-scam to wyrafinowany rodzaj oszustwa. Od fałszywych tokensale’ów różni się tym, że projekt otrzymuje fundusze nie poprzez fundraising, tylko poprzez wiarygodną imitację prawdziwej działalności. Na przykład oszuści mogą uruchomić aplikację o minimalnych funkcjach, która polega na przelaniu kryptowalut na konto rzekomo za jakąś usługę.

Niektóre pseudo projekty tylko obiecują rezultaty i stwarzają pozory jakiejś pracy. Ich przedstawiciele uczestniczą w konferencjach i udzielają wywiadów, ale planowana premiera produktu jest ciągle przekładana. Prędzej czy później organizatorzy programu znikają. Rozpoznanie oszustwa wyjazdowego może być trudne dla przeciętnego użytkownika, ale eksperci i specjaliści techniczni mogą przeprowadzić własne śledztwo i publicznie zdemaskować oszustów.

Sporadycznie zdarzają się exit scamy w działających aplikacjach, których założyciele w sposób nieuzasadniony i niespodziewany zaprzestają działalności i znikają z funduszami użytkowników. W rzadkich przypadkach mogą to robić giełdy kryptowalutowe, w których dyrektorzy kradną środki użytkowników.

System Pump & Dump

Ten rodzaj oszustwa polega na wydaniu tokena. Aby utworzyć schemat Pump & Dump, na rynek wypuszczana jest kryptowaluta, która nie jest poparta działającym produktem, finansowaniem lub zespołem. Starają się jednak powiązać ją z głośnym wydarzeniem, takim jak film lub serial telewizyjny, przedstawiając monetę jako jego “oficjalne” aktywo. Tak zrobili na przykład twórcy tokena Squid Game, którzy pozycjonowali go jako asset rzekomo pochodzący od twórców serii Squid Game.

Jeśli oszuści zdołają wygenerować emocje wokół swojego tokena, czekają, aż jego cena wzrośnie z powodu wysokiego popytu, a następnie zaczynają gwałtownie sprzedawać tokeny. W końcu emitent zarabia i porzuca dalsze wsparcie dla aktywa, pozostawiając jego posiadaczy z bezwartościowymi monetami.

Oszustwo DeFi

Zdecentralizowane finanse stworzyły nowe podejścia do handlu i korzystania z kryptowalut, ale wywołały również nowe rodzaje oszustw.

Rug pull. Atakujący tworzą aktywo (często maskujące się jako popularne tokeny), dla którego uruchamiają parę handlową i pulę na zdecentralizowanej giełdzie. Inni użytkownicy dodają swoje własne fundusze. Ostatecznie organizatorzy systemu wycofują je nagle, pozostawiając innych użytkowników ze zdewaluowanymi tokenami.

Alternatywnie, oszuści tworzą zdecentralizowany protokół handlowy i dodają exploit do jego kodu. Zaczynają przyciągać użytkowników i ich fundusze do protokołu wysokimi stopami zwrotu, ale ostatecznie wykorzystują lukę w kodzie i kradną wszystkie fundusze użytkowników.

Honeypot scam. Oszuści tworzą token, wypuszczają go na zdecentralizowaną giełdę i rozpoczynają agresywny marketing. W ten sposób inteligentny kontrakt tokena zabrania jego sprzedaży przez kogokolwiek innego niż organizatorzy programu. Zaczynają kupować aktywa, a gdy osiągnie znaczący punkt cenowy, oszuści sprzedają tyle tokenów, ile mogą, póki są jeszcze coś warte.

Fałszywy tokensale

Inny rodzaj oszustwa przedstawia działalność związaną z gromadzeniem funduszy.

Atakujący tworzą stronę internetową poświęconą rzekomo nowemu startupowi i wypełniają ją treścią, aby sprawić wiarygodne wrażenie. W szczególności tworzą opis “projektu blockchain” i członków zespołu oraz otwierają strony w mediach społecznościowych.

Następnie oszuści ogłaszają wstępną sprzedaż tokenów projektu, na którą zbierają prawdziwe środki od uczestników. Wkrótce potem oszuści zaprzestają działalności i przywłaszczają wszystko dla siebie. Ten rodzaj oszustwa był szczególnie popularny w erze ICO w latach 2017-2018.