Umowa pożyczki należy do kategorii nazwanych umów cywilnoprawnych. W praktyce oznacza to, że jest regulowana przez konkretne przepisy Kodeksu cywilnego. Strony takiego kontraktu mogą jednak dosyć swobodnie kształtować treść istniejącego zobowiązania, pod warunkiem jednak, że nie dojdzie do powstania lichwy.

Pożyczka a chwilówka

W rzeczywistości pożyczka oraz chwilówki mogą być stosowane zamiennie – w obu przypadkach dochodzi bowiem do czasowego przekazania określonej kwoty pieniężnej z obowiązkiem jej zwrotu w ściśle oznaczonym terminie. Umowa pożyczki może dodatkowo dotyczyć innych rzeczy ruchomych, takich jak samochody, biżuteria, papiery wartościowe. Możemy zatem przyjąć, że chwilówka jest formą pożyczki ograniczoną do oznaczonej kwoty pieniężnej .

Pożyczka a odsetki

Udzielający pożyczki rzadko kiedy robi to z dobrego serca, nawet jeśli jest członkiem najbliższej rodziny. W przypadku ogromnych kwot pieniężnych, pożyczkodawca chce uzyskać korzyść majątkową – ostatecznie wyzbywa się swoich pieniędzy, którymi nie może operować przez z góry określony czas. Taką korzyścią są oczywiście odsetki od udzielonych kwot.

Pożyczki mogą być spłacane w formie jednorazowej lub ratalnej. Ten pierwszy przypadek ma miejsce, gdy mówimy o niewielkich kwotach rzędu kilkuset złotych. Druga sytuacja pojawia się, gdy kwota pożyczki jest wyrażona w kilkunastu, kilkudziesięciu lub kilkuset tysiącach złotych (lub innej waluty). Niezależnie jednak od tego w jakiej formie i w jakim okresie pożyczkobiorca będzie musiał uregulować swoje zobowiązanie, udzielający pożyczki może żądać od niego zapłaty odsetek.

W przypadku umowy pożyczki mamy do czynienia tak naprawdę z dwoma rodzajami odsetek:

• płaconymi standardowo w trakcie trwania całej umowy, tj. w trakcie regulowania zobowiązania – tego rodzaju kwoty są niejako formą wynagrodzenia pożyczkodawcy, rekompensatą finansową za udzieloną pożyczkę,

• płaconymi w związku z opóźnieniami w płatności przez pożyczkobiorcę – takie odsetki są formą kary finansowej za nierzetelne wykonywanie umowy. Z reguły opiewają na spore wartości, powodując tym samym stosunkowo szybkie zadłużanie się pożyczkobiorcy.

Odsetki są więc z jednej strony sposobem pożyczkodawcy na zarobek, z drugiej zaś środkiem represyjnym, gdy pożyczkobiorca nieprawidłowo dokonuje spłaty zaciągniętego przez siebie długu. Niezależnie od postaci odsetek, żadna pożyczka nie może nosić znamion lichwy.

Czym jest lichwa?

Przez długi okres czasu pożyczki były udzielane na tzw. wysoki procent, co w praktyce powodowało ogromne zadłużanie się pożyczkobiorców. Takie osoby stosunkowo szybko stawały się niewypłacalne, tracąc przy tym nierzadko dorobek całego swojego życia, przy okazji zadłużając także członków swojej najbliższej rodziny. Aby przeciwdziałać takim nieuczciwym praktykom, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenia całkowitego zakazu lichwy oraz braku możliwością żądania zapłaty odsetek od niezapłaconych odsetek (lub zapłaconych z opóźnieniem).

Lichwa to nic innego jak udzielanie pożyczek opartych na wygórowanej marży i kosztownych opłatach dodatkowych, w tym także zbyt wysokich odsetek. Lichwa jest nie tylko niezgodna z polskim prawem cywilnym, ale także stanowi przestępstwo. Zgodnie bowiem z treścią art. 304 Kodeksu karnego, Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Kto, w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne wynikające z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Tej samej karze podlega, kto, w związku z udzieleniem osobie fizycznej świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie świadczenia pieniężnego z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie, określonych w ustawie.